Makale Nedir ? Makale Nasıl Yazılır?
Bu yazıda şu konular üstünde durulacaktır:
1. Makale nedir?
2. Makale türünün fonksiyonları
3. Makale çeşitleri ve fonksiyonları
4. Makalenin bölümleri
5. Makale yazımının temel kuralları
6. Makalelerden örnekler
Makale, belirli bir konu da, bir görüşü, bir fikri savunmak ve ispatlamak için yazılan yazı cinsine denir. Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açığa çıkarmak, bir konu da görüş ve tezler ortaya koymak ve bir varsayımı savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.
Metinler genel itibari ile "edebî" ve "öğretici" olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici makaleler bilimsel ya da bilgilendirici makaleler olarak da isimlendirilir. Edebî makaleler hem dili kullanış şekilleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici makalelerden ayrılır. Edebî makalelerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici makalelerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür makalelerde önemli olan, bir bilgiyi ya da düşünceyi doğru ve anlaşılır bir biçimde sunmaktır.
Bilimsel makale çeşitlerinin en önemlilerinden biri makaledir. Makaleler, belli bir düşünceyi kanıtlara dayandırarak açıklayan metinlerdir. Makaleler bir fikrin doğruluğunu ya da yanlışlığını kanıtlamak amacı ile da yazılabilir. Makalede önemli olan ortaya konulan düşüncelerin bilimsel temellere ve bilgilere dayandırılarak sunulmasıdır.
Gazetelerde güncel konularla ilgili nesnel bir bakış açısı ile yayınlanan yazılar da makale olarak kabul edilir. Bilimsel ya da akademik metinler ise genelde bu türde yayın yapan dergi ya da kitaplarda yayımlanır. Bilgisayarın yaygınlaşması ile beraber İnternet'te hergün çok sayıda bilimsel metin okurla buluşmaktadır. Bilimsel makale, tarama yazıları, değerlendirme yazıları ya da herhangi bir bilimsel konferansın ve toplantının tutanakları da makale türünde değerlendirilebilecek yazı türleridir.
Makalelerin en önemli olan özelliği işinde uzman kişilerce yazılmış olmasıdır. Bu tür makaleler nesnel bir anlatım dili ile yazılır. Dolayısıyla yazarın tavrı, karakteri veya tarafı bu tür makalelerde hissedilmez. Ortaya konan veri, bilgi ya da düşünceler sağlam kaynaklarla desteklenir ve bu kaynaklar yazının sonunda detaylı olarak sıralanır. Makalelerde kullanılacak olan bilgi ya da düşüncelerin alındığı kaynakların gösterilmesinde ve aktarılmasında bazı kurallar vardır. Bu kurallar metinlerin bilimsel ölçütleriyle direk olarak ilgilidir.
Makale türünün doğup gelişmesi ve çeşitlenmesi gazete ile beraber gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bu türün türk edebiyatında ortaya çıkışı da ilk gazetelerle beraber olmuştur. Tanzimat Dönemi yazarlarından Şinasi'nin çıkardığı Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde yazdığı metinler bu türün türk edebiyatındaki ilk örnekleri içerisinde yer alır. Daha sonra Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar da bu çeşit metinler yazmıştır.
Önceleri sadece gazetelerde yayınlanan metinler, zaman içinde belli uzmanlık dallarına yönelik yayınlanan dergilerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde ise gazetelerde makale boyutunda çok az yazı yer almaktadır. Çünkü gazeteler daha çok güncel konulara yer ayırmaktadır.
Makale yazarken aşağıda belirtilen kriterler önemlidir:
Akademik bilgi seviyesi ve yazılan varsayımın doğruluğu ile alakalı makale arasında bilimsel bilgi seviyesi açısından doğrudan bir bağlantı olmasa da, bilimsel metin yazma alışkanlığınız ve formata uygunluğunuz karşı tarafın sizi değerlendirmesinde rol oynayabilir.
Akademik süreçde bilimsel dünyaya sunulmakta olan bir bilgi demetinin başarısı, anlaşılır bir seviyedeki dille ve formatına uygun bir şekilde karşı tarafın yargı gücüne sunulmuş olma fonksiyonları ile doğru orantılıdır.
Bilimsel Metinler (Makale)
Makale, belli bir görüş ya da düşünceyi kanıt göstererek ispatlamak amacı ile yazılan bilgilendirici bir yazı türüdür. Makaleler toplumsal bir sorunla alakalı olabileceği gibi bütünüyle bilimsel bir konuyla ilgili da yazılabilir. Toplumsal konularda yazılan metinler, bir görüşü kanıtlara dayen temelrak savunmak ya da bir konuyla ilgili detaylı bilgi vermek amacı taşır. Bilimsel metinlerde ise araştırma sonuçları ya da verilerden yararlanılarak bir konuyla ilgiliki tezler ispatlanır. Bu fonksiyonlarıyle bilimsel makalelerin edebî makalelerden oldukça farklı yönleri bulunur.
Bu farklılıklar şu biçimde sıralen temelbilir:
a) Edebî makaleler genelde hayal gücüne dayanır, bilimsel makaleler ise bir tez ya da görüş üzerine kurulur.
B) Edebî makalelerde anlatılanlar kurgusal oldukları için herhangi bir araştırmaya ya da kaynağa dayandırılmaz. Oysa bilimsel makalelerde sunulmakta olanların hemen hepsi bilimsel araştırma ya da verilerle desteklenmelidir.
C) Edebî makalelerde kullanılacak olan dil, mecaz ve çağrışımlara açıktır. Dolayısıyla edebî makalelerde öznel bir anlatım söz konusudur. Ancak bilimsel makalelerde yazar, olabildiğince nesnel ve açık bir anlatım dili kullanmak zorundadır.
ç) Edebî makalelerde kesin sonuçlara ulaşmak gibi bir amaç güdülmezken bilimsel makaleler, tezleri hakkında olabildiğince belirgin sonuçlara ulaşmak durumundadır.
Bilimsel Makalenin Bölümleri
Bilimsel metinler; başlık, özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, kaynakça bölümlerinden oluşur. Metnin özelliğine göre bu bölümlerden bazıları bulunmayabilir ya da başlıkla belirtilmeyebilir. Özellikle edebî metinlerde " özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç, tartışma ve kaynakça" bölümleri bulunmayabilir.
1. Başlık: Konunun ilgilileri tarafından okunacak ilk bölümdür. Bu sebeple başlık düzenlenirken kelimeler dikkatle seçilmeli, makalenin içeriğini yansıtan en az sayıda kelime kullanılmalıdır. Uygun bir başlığı olmayan makale, hedef okuyucu kitlesine ulaşmayabilir.
2. Özet: Metnin tamamında anlatılanların en temel hatlarıyla ifade edildiği bölümdür. Araştırmanın kapsamı, amacı, araştırmada kullanılacak olan yöntemler, elde edilen bulgular, araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar ve metindeki en temelhtar kelimeler bu bölümde verilir.
3. Giriş: Temel bilgilerin sunulduğu bölümdür. Bu bölümde konu hakkında önceden yapılan çalışmalar hatırlatılır. Bu çalışmaya neden gerek duyulduğu ortaya konur.
4. Yöntem: Bu bölümde araştırmada tercih edilen yöntem ve söz konusu yöntemin tercih edilme sebepleri anlatılır. Yazarın neyi, nasıl ve niçin kullandığını açıkladığı bu bölüm, konuyu bilen bir uzmanın aynı çalışmayı kendi imkânlarıyla tekrar etmesini sağlar nitelikte olmalıdır.
5. Bulgular: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ne anlama geldiği dile getirilir.
6. Sonuç ve Tartışma: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulguların araştırmanın amaçları ile ilişkileri kurulur. Elde edilen bulgulardan birtakım nesnel genellemelere ulaşılmaya çalışılır. Ulaşılan sonuçlar, önceden aynı ya da benzer konularda yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırılır. Araştırmanın bilim dünyasına katkısı belirtilir. Yapılan bilimsel çalışma ile ulaşılan sonuçların günlük hayattaki muhtemel etkileri değerlendirilir.
7. Kaynakça: Makalenin sonunda, yararlanılan kaynaklar liste hâlinde gösterilir. Makalede yer alan her kaynağa, kaynakçada yer verilir; kaynakçada yer alan her kaynağa metin içinde gönderme yapılır. Bilginin hangi kaynaktan alındığı, metnin içinde kaynağa gönderme yapılarak belirtilir. Kaynakçada her kaynağa yalnızca bir kez yer verilir.
Makalede özetleme, Alıntılama ve Kaynak Gösterme:
Bilimsel metinlerin en önemli olan özelliği, ortaya konulan düşünce ya da tezin belirli kanıtlara dayandırılarak ispatlanmasıdır. Bu amaçla farklı kaynaklardan ya da bilimsel araştırma sonuçlarından faydalanılır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de evvela "bilmecelerin şiirsel açıdan bir hayli zengin olduğu" tezi ortaya konulmuş ve bununla ilgili yapılan çalışmalar sıralanmıştır. Bilmecelerin şiirsel yönü hakkında Prof. Dr. Şükrü Elçin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun cümlelerine başvurulmuştur. Birisi alan uzmanı, diğeri ise şair olan bu kişilerin görüşlerinin tamamı makaleye alınmamış, sadece konu ile direk olarak ilgili olan ifadelere yer verilmiştir. Makalede yer verilen alıntılar, adları dipnotta verilen kaynaklardan direk olarak aktarıldığı için tırnak içerisinde gösterilmiştir. Makalenin dipnotunda bu cümlelerin alındığı eserlerin künyeleri, "yazar adı, eser adı, basıldığı şehir, basım yılı ve sayfa numarası" sırasına göre verilmiştir. Makalenin ilerleyen bölümünde "giriş" bölümünde ortaya konulan tez, "gelişme" bölümünde çeşitli örneklerden hareketle ispatlanmış ve "sonuç" bölümünde de konu hakkında bir genel yargıya ulaşılmıştır.
Makalede Açıklayıcı Anlatım:
Bilimsel bir yazı türü olan makalede bir görüş ya da tezi ispatlamak amaç edinildiği için nesnel bir anlatım dili kullanılır. Bu anlatım diline ve bilimsel metinlere en ideal düşen anlatım şekli "açıklama"dır. Çünkü makalede yazar ortaya koyduğu tezi kanıtlamak için gerekli açıklamaları yapmak ve okuru ikna etmek durumundadır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de açıklama anlatım şekline sıkça başvurulmuştur. Öncelikle bilmecelerin hangi söz sanatlarına dayandığı açıklanmış, daha sonra bunlar çeşitli örneklerle desteklenmiştir. Yine örneklerden sonra söz konusu bilmecelerin şiiriyetini sağlamayı başaran unsurlar açıklanarak makale bir sonuca ulaştırılmıştır. Bu metinde de görüleceği gibi metinlerde, açıklayıcı anlatımın beraberinde örneklendirme, tanık gösterme, tanımlama, verilerden faydalanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına da sıkça başvurulmaktadır.
-Alinti-
Bu yazıda şu konular üstünde durulacaktır:
1. Makale nedir?
2. Makale türünün fonksiyonları
3. Makale çeşitleri ve fonksiyonları
4. Makalenin bölümleri
5. Makale yazımının temel kuralları
6. Makalelerden örnekler
Makale, belirli bir konu da, bir görüşü, bir fikri savunmak ve ispatlamak için yazılan yazı cinsine denir. Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açığa çıkarmak, bir konu da görüş ve tezler ortaya koymak ve bir varsayımı savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.
Metinler genel itibari ile "edebî" ve "öğretici" olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici makaleler bilimsel ya da bilgilendirici makaleler olarak da isimlendirilir. Edebî makaleler hem dili kullanış şekilleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici makalelerden ayrılır. Edebî makalelerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici makalelerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür makalelerde önemli olan, bir bilgiyi ya da düşünceyi doğru ve anlaşılır bir biçimde sunmaktır.
Bilimsel makale çeşitlerinin en önemlilerinden biri makaledir. Makaleler, belli bir düşünceyi kanıtlara dayandırarak açıklayan metinlerdir. Makaleler bir fikrin doğruluğunu ya da yanlışlığını kanıtlamak amacı ile da yazılabilir. Makalede önemli olan ortaya konulan düşüncelerin bilimsel temellere ve bilgilere dayandırılarak sunulmasıdır.
Gazetelerde güncel konularla ilgili nesnel bir bakış açısı ile yayınlanan yazılar da makale olarak kabul edilir. Bilimsel ya da akademik metinler ise genelde bu türde yayın yapan dergi ya da kitaplarda yayımlanır. Bilgisayarın yaygınlaşması ile beraber İnternet'te hergün çok sayıda bilimsel metin okurla buluşmaktadır. Bilimsel makale, tarama yazıları, değerlendirme yazıları ya da herhangi bir bilimsel konferansın ve toplantının tutanakları da makale türünde değerlendirilebilecek yazı türleridir.
Makalelerin en önemli olan özelliği işinde uzman kişilerce yazılmış olmasıdır. Bu tür makaleler nesnel bir anlatım dili ile yazılır. Dolayısıyla yazarın tavrı, karakteri veya tarafı bu tür makalelerde hissedilmez. Ortaya konan veri, bilgi ya da düşünceler sağlam kaynaklarla desteklenir ve bu kaynaklar yazının sonunda detaylı olarak sıralanır. Makalelerde kullanılacak olan bilgi ya da düşüncelerin alındığı kaynakların gösterilmesinde ve aktarılmasında bazı kurallar vardır. Bu kurallar metinlerin bilimsel ölçütleriyle direk olarak ilgilidir.
Makale türünün doğup gelişmesi ve çeşitlenmesi gazete ile beraber gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bu türün türk edebiyatında ortaya çıkışı da ilk gazetelerle beraber olmuştur. Tanzimat Dönemi yazarlarından Şinasi'nin çıkardığı Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde yazdığı metinler bu türün türk edebiyatındaki ilk örnekleri içerisinde yer alır. Daha sonra Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar da bu çeşit metinler yazmıştır.
Önceleri sadece gazetelerde yayınlanan metinler, zaman içinde belli uzmanlık dallarına yönelik yayınlanan dergilerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde ise gazetelerde makale boyutunda çok az yazı yer almaktadır. Çünkü gazeteler daha çok güncel konulara yer ayırmaktadır.
Makale yazarken aşağıda belirtilen kriterler önemlidir:
- Anlatımda sade ve belli bir format uygulanmalı.
- Somut özellikler ilk planda olmalı.
- Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlarla desteklenmelidir.
- Makele yazarken belirli bir konu yoktur. Yazar her konu da makale yazabilir.
- Gazete, dergi ve internette yayımlanır.
- Ayrıca bilimsel standartlara uygun metin yazmak son derece önemlidir. Örneğin çok önemli bir varsayımı kanıtlasanız dahi eğer bu bilimsel metin formatına uygun değil ise bilimsel hiç bir yayında itibar görmez hatta yayınlanmaz. Bu nedenle akademik kariyer sahibi insanlar metinlerini belli bir formatta kalarak yazmak mecburiyetindedir. Bu okuyanların işini basitleştirir.
Akademik bilgi seviyesi ve yazılan varsayımın doğruluğu ile alakalı makale arasında bilimsel bilgi seviyesi açısından doğrudan bir bağlantı olmasa da, bilimsel metin yazma alışkanlığınız ve formata uygunluğunuz karşı tarafın sizi değerlendirmesinde rol oynayabilir.
Akademik süreçde bilimsel dünyaya sunulmakta olan bir bilgi demetinin başarısı, anlaşılır bir seviyedeki dille ve formatına uygun bir şekilde karşı tarafın yargı gücüne sunulmuş olma fonksiyonları ile doğru orantılıdır.
Bilimsel Metinler (Makale)
Makale, belli bir görüş ya da düşünceyi kanıt göstererek ispatlamak amacı ile yazılan bilgilendirici bir yazı türüdür. Makaleler toplumsal bir sorunla alakalı olabileceği gibi bütünüyle bilimsel bir konuyla ilgili da yazılabilir. Toplumsal konularda yazılan metinler, bir görüşü kanıtlara dayen temelrak savunmak ya da bir konuyla ilgili detaylı bilgi vermek amacı taşır. Bilimsel metinlerde ise araştırma sonuçları ya da verilerden yararlanılarak bir konuyla ilgiliki tezler ispatlanır. Bu fonksiyonlarıyle bilimsel makalelerin edebî makalelerden oldukça farklı yönleri bulunur.
Bu farklılıklar şu biçimde sıralen temelbilir:
a) Edebî makaleler genelde hayal gücüne dayanır, bilimsel makaleler ise bir tez ya da görüş üzerine kurulur.
B) Edebî makalelerde anlatılanlar kurgusal oldukları için herhangi bir araştırmaya ya da kaynağa dayandırılmaz. Oysa bilimsel makalelerde sunulmakta olanların hemen hepsi bilimsel araştırma ya da verilerle desteklenmelidir.
C) Edebî makalelerde kullanılacak olan dil, mecaz ve çağrışımlara açıktır. Dolayısıyla edebî makalelerde öznel bir anlatım söz konusudur. Ancak bilimsel makalelerde yazar, olabildiğince nesnel ve açık bir anlatım dili kullanmak zorundadır.
ç) Edebî makalelerde kesin sonuçlara ulaşmak gibi bir amaç güdülmezken bilimsel makaleler, tezleri hakkında olabildiğince belirgin sonuçlara ulaşmak durumundadır.
Bilimsel Makalenin Bölümleri
Bilimsel metinler; başlık, özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, kaynakça bölümlerinden oluşur. Metnin özelliğine göre bu bölümlerden bazıları bulunmayabilir ya da başlıkla belirtilmeyebilir. Özellikle edebî metinlerde " özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç, tartışma ve kaynakça" bölümleri bulunmayabilir.
1. Başlık: Konunun ilgilileri tarafından okunacak ilk bölümdür. Bu sebeple başlık düzenlenirken kelimeler dikkatle seçilmeli, makalenin içeriğini yansıtan en az sayıda kelime kullanılmalıdır. Uygun bir başlığı olmayan makale, hedef okuyucu kitlesine ulaşmayabilir.
2. Özet: Metnin tamamında anlatılanların en temel hatlarıyla ifade edildiği bölümdür. Araştırmanın kapsamı, amacı, araştırmada kullanılacak olan yöntemler, elde edilen bulgular, araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar ve metindeki en temelhtar kelimeler bu bölümde verilir.
3. Giriş: Temel bilgilerin sunulduğu bölümdür. Bu bölümde konu hakkında önceden yapılan çalışmalar hatırlatılır. Bu çalışmaya neden gerek duyulduğu ortaya konur.
4. Yöntem: Bu bölümde araştırmada tercih edilen yöntem ve söz konusu yöntemin tercih edilme sebepleri anlatılır. Yazarın neyi, nasıl ve niçin kullandığını açıkladığı bu bölüm, konuyu bilen bir uzmanın aynı çalışmayı kendi imkânlarıyla tekrar etmesini sağlar nitelikte olmalıdır.
5. Bulgular: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ne anlama geldiği dile getirilir.
6. Sonuç ve Tartışma: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulguların araştırmanın amaçları ile ilişkileri kurulur. Elde edilen bulgulardan birtakım nesnel genellemelere ulaşılmaya çalışılır. Ulaşılan sonuçlar, önceden aynı ya da benzer konularda yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırılır. Araştırmanın bilim dünyasına katkısı belirtilir. Yapılan bilimsel çalışma ile ulaşılan sonuçların günlük hayattaki muhtemel etkileri değerlendirilir.
7. Kaynakça: Makalenin sonunda, yararlanılan kaynaklar liste hâlinde gösterilir. Makalede yer alan her kaynağa, kaynakçada yer verilir; kaynakçada yer alan her kaynağa metin içinde gönderme yapılır. Bilginin hangi kaynaktan alındığı, metnin içinde kaynağa gönderme yapılarak belirtilir. Kaynakçada her kaynağa yalnızca bir kez yer verilir.
Makalede özetleme, Alıntılama ve Kaynak Gösterme:
Bilimsel metinlerin en önemli olan özelliği, ortaya konulan düşünce ya da tezin belirli kanıtlara dayandırılarak ispatlanmasıdır. Bu amaçla farklı kaynaklardan ya da bilimsel araştırma sonuçlarından faydalanılır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de evvela "bilmecelerin şiirsel açıdan bir hayli zengin olduğu" tezi ortaya konulmuş ve bununla ilgili yapılan çalışmalar sıralanmıştır. Bilmecelerin şiirsel yönü hakkında Prof. Dr. Şükrü Elçin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun cümlelerine başvurulmuştur. Birisi alan uzmanı, diğeri ise şair olan bu kişilerin görüşlerinin tamamı makaleye alınmamış, sadece konu ile direk olarak ilgili olan ifadelere yer verilmiştir. Makalede yer verilen alıntılar, adları dipnotta verilen kaynaklardan direk olarak aktarıldığı için tırnak içerisinde gösterilmiştir. Makalenin dipnotunda bu cümlelerin alındığı eserlerin künyeleri, "yazar adı, eser adı, basıldığı şehir, basım yılı ve sayfa numarası" sırasına göre verilmiştir. Makalenin ilerleyen bölümünde "giriş" bölümünde ortaya konulan tez, "gelişme" bölümünde çeşitli örneklerden hareketle ispatlanmış ve "sonuç" bölümünde de konu hakkında bir genel yargıya ulaşılmıştır.
Makalede Açıklayıcı Anlatım:
Bilimsel bir yazı türü olan makalede bir görüş ya da tezi ispatlamak amaç edinildiği için nesnel bir anlatım dili kullanılır. Bu anlatım diline ve bilimsel metinlere en ideal düşen anlatım şekli "açıklama"dır. Çünkü makalede yazar ortaya koyduğu tezi kanıtlamak için gerekli açıklamaları yapmak ve okuru ikna etmek durumundadır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de açıklama anlatım şekline sıkça başvurulmuştur. Öncelikle bilmecelerin hangi söz sanatlarına dayandığı açıklanmış, daha sonra bunlar çeşitli örneklerle desteklenmiştir. Yine örneklerden sonra söz konusu bilmecelerin şiiriyetini sağlamayı başaran unsurlar açıklanarak makale bir sonuca ulaştırılmıştır. Bu metinde de görüleceği gibi metinlerde, açıklayıcı anlatımın beraberinde örneklendirme, tanık gösterme, tanımlama, verilerden faydalanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına da sıkça başvurulmaktadır.
-Alinti-