E
Eqe
Guest
Canlılardaki yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesi için gerekli olan protein moleküllerinin sentezlenmesi, metabolizmanın dengede kalabilmesi ve yeni nesillere genetik bilginin aktarılmasında temel göreve sahip olan DNA, bu faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için ara moleküllere ihtiyaç duymaktadır. DNA, protein sentezi başlangıcında doğrudan görev yapmak yerine, öncelikle sentezlenecek proteinle ilgili şifreleri mRNA aracılığıyla aktarır. RNA’nın nükleotitlerine ribonükleotit denir.
RNA molekülü, ribonükleotitlerin fosfodiester bağı ile birbirine bağlanması sonucu meydana gelen bir nükleik asittir. RNA, prokaryot hücrelerde sitoplazma ve ribozomda, ökaryot hücrelerde ise çekirdek, sitoplazma ve bazı organellerde bulunur. RNA, tek nükleotit zincirinden oluştuğu için kendini eşleyemez. Bütün RNA çeşitleri DNA’da bulunan şifreye göre sentezlenir. RNA’nın DNA’dan kimyasal farkı, yapısında deoksiriboz şekeri yerine riboz şekeri bulundurması ve yapısında timin bazı yerine urasil (U) bazı yer almasıdır.
RNA YAPISI
Protein sentezinde DNA’ ya yardımcı molekül olarak görev yapan RNA; mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşittir. Bu RNA çeşitleri şunlardır;
RNA ÇEŞİTLERİ
Mesajcı RNA (mRNA)
Prokaryot hücrede sitoplazmada, ökaryot hücrede ise çekirdek ve sitoplazmada bulunabilen mRNA’lar, protein sentezi işleminde görevlidir. Protein sentezi için gerekli genetik bilgiyi DNA’dan alıp ribozoma taşır. DNA’da bir genin bir tek nükleotit zincirindeki genetik bilgide bir amino asidi şifreleyen üçlü nükleotit dizisine genetik kod denir. Bu kodlara karşılık gelen mRNA’daki üçlü nükleotit dizilerine de kodon denir.
Genellikle her kodon bir amino asidi şifreler. DNA’dan mRNA sentezlenirken adeninin karşısına urasil, timinin karşısına adenin, guaninin karşısına sitozin ve sitozinin karşısına guanin gelir. Örneğin DNA’da bulunan genetik şifre ATG ise bu şifreden sentezlenecek mRNA’daki nükleotit dizilimi UAC olur.
Taşıyıcı RNA (tRNA)
Protein sentezinde, mRNA’daki amino asitleri sitoplazmadan ribozoma taşır. Çekirdekten tek zincir hâlinde sentezlenen tRNA bazı bölgelerinde kendi içinde baz eşleşmeleri yapar ve şekil değişikliğine uğrayarak yonca yaprağını andırır.
tRNA’nın bir ucunda üçlü nükleotit dizisinden oluşan antikodon, diğer ucunda ise amino asidin bağlandığı bölüm bulunur. Her bir antikodon, tRNA çeşidine özgüdür ve mRNA üzerindeki kodonları karşılayacak şekildedir. Örneğin mRNA’daki GGG kodonuna karşılık tRNA’daki antikodon bölümü CCC şeklindedir. Bir tRNA sadece bir çeşit amino asit taşıyabilir. Canlılarda 20 çeşit amino asit bulunur. O hâlde 20 amino asidin her biri için en az bir tRNA görev yapacağından en az 20 çeşit tRNA vardır.
Ribozomal RNA (rRNA)
Çekirdek ve çekirdekçikte bulunan rRNA’lar protein sentezinin gerçekleştiği ribozom organelinin yapısında bulunur. Bir ribozomun yaklaşık % 65’i rRNA’dır. Geri kalan kısım ise protein molekülüdür. Protein sentezinde amino asitler arasındaki peptit bağı ribozomda kurulur.
RNA GÖREVLERİ
RNA ÖZELLİKLERİ
RNA molekülü, ribonükleotitlerin fosfodiester bağı ile birbirine bağlanması sonucu meydana gelen bir nükleik asittir. RNA, prokaryot hücrelerde sitoplazma ve ribozomda, ökaryot hücrelerde ise çekirdek, sitoplazma ve bazı organellerde bulunur. RNA, tek nükleotit zincirinden oluştuğu için kendini eşleyemez. Bütün RNA çeşitleri DNA’da bulunan şifreye göre sentezlenir. RNA’nın DNA’dan kimyasal farkı, yapısında deoksiriboz şekeri yerine riboz şekeri bulundurması ve yapısında timin bazı yerine urasil (U) bazı yer almasıdır.
RNA YAPISI
- RNA tek zincirden oluşan bir yapıya sahiptir.
- RNA’nın yapısında azotlu organik bazlar (Adenin, Urasil, Guanin, Sitozin) ,fosfat(P) ve şeker bulunur.
- DNA’da bulunanTimin bazının yerine RNA’da Urasil bazı gelmektedir.
- Azotlu organik bazlarla 5C (karbonlu) riboz şekerleri arasında glikozit bağı oluşmaktadır. Fosfat ile riboz şekeri arasında ester bağları (şeker, fosfat bağları veya fosfodiester bağı) oluşmaktadır.
- RNA’nın Özel şekeri riboz şekeridir. RNA’nın açılımı Ribo nükleik asittir.
- Kendini eşleyemez. Bütün RNA çeşitleri DNA üzerinden sentezlenir.
- Taşıyıcı RNA (tRNA) dışında zayıf hidrojen bağları bulunmamaktadır.
- RNA Prokaryot hücrelerin sitoplazma ve ribozom kısımlarında bulunurken, ökaryot hücrelerde ise çekirdek, mitokondri, kloroplast, ribozom ve sitoplazmada gibi kısımlarda bulunmaktadır.
- Yapı ve görevlerine göre 3’e ayrılmaktadır.
- Üç RNA çeşidi de protein sentezinde görev almaktadır.
Protein sentezinde DNA’ ya yardımcı molekül olarak görev yapan RNA; mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşittir. Bu RNA çeşitleri şunlardır;
RNA ÇEŞİTLERİ
Prokaryot hücrede sitoplazmada, ökaryot hücrede ise çekirdek ve sitoplazmada bulunabilen mRNA’lar, protein sentezi işleminde görevlidir. Protein sentezi için gerekli genetik bilgiyi DNA’dan alıp ribozoma taşır. DNA’da bir genin bir tek nükleotit zincirindeki genetik bilgide bir amino asidi şifreleyen üçlü nükleotit dizisine genetik kod denir. Bu kodlara karşılık gelen mRNA’daki üçlü nükleotit dizilerine de kodon denir.
Genellikle her kodon bir amino asidi şifreler. DNA’dan mRNA sentezlenirken adeninin karşısına urasil, timinin karşısına adenin, guaninin karşısına sitozin ve sitozinin karşısına guanin gelir. Örneğin DNA’da bulunan genetik şifre ATG ise bu şifreden sentezlenecek mRNA’daki nükleotit dizilimi UAC olur.
Taşıyıcı RNA (tRNA)
Protein sentezinde, mRNA’daki amino asitleri sitoplazmadan ribozoma taşır. Çekirdekten tek zincir hâlinde sentezlenen tRNA bazı bölgelerinde kendi içinde baz eşleşmeleri yapar ve şekil değişikliğine uğrayarak yonca yaprağını andırır.
tRNA’nın bir ucunda üçlü nükleotit dizisinden oluşan antikodon, diğer ucunda ise amino asidin bağlandığı bölüm bulunur. Her bir antikodon, tRNA çeşidine özgüdür ve mRNA üzerindeki kodonları karşılayacak şekildedir. Örneğin mRNA’daki GGG kodonuna karşılık tRNA’daki antikodon bölümü CCC şeklindedir. Bir tRNA sadece bir çeşit amino asit taşıyabilir. Canlılarda 20 çeşit amino asit bulunur. O hâlde 20 amino asidin her biri için en az bir tRNA görev yapacağından en az 20 çeşit tRNA vardır.
Ribozomal RNA (rRNA)
Çekirdek ve çekirdekçikte bulunan rRNA’lar protein sentezinin gerçekleştiği ribozom organelinin yapısında bulunur. Bir ribozomun yaklaşık % 65’i rRNA’dır. Geri kalan kısım ise protein molekülüdür. Protein sentezinde amino asitler arasındaki peptit bağı ribozomda kurulur.
RNA GÖREVLERİ
- RNA protein sentezinin gerçekleştiği esnada önemli rol üstlenmektedir.
- RNA hücre yönetiminde önemli bir rol üstlenmektedir.
- RNA aminoasitlerin taşınması ve diziliminde gibi önemli işlevlerde görev almaktadır.
RNA ÖZELLİKLERİ
- RNA (ribo nükleik asit) enbelirgin özelliklerinde birtanesi tek zincirli bir yapıya sahip olmasıdır.
- RNA yapısı içerisinde ribozşekeri ve urasil(U) bazı bulunmaktadır.
- RNA canlı hücrelerin, çekirdek, çekirdekçik,sitoplazma, ribozomi kloroplast ve mitokondri organellerinde veya yapısında bulunmaktadır.
- RNA yapısında,adenin(A), guanin(G), sitozin(S) ve urasil(U) nükletitleri bulunmaktadır.
- RNA’ların yapısı içerisinde ribozşekeri bulunmaktadır.
- RNA’nın kendine özgü urasil(U) bazı bulunmaktadır.
- RNA’nın tanımında da dediğimiz gibi RNA tek sarmallı bir yapıya sahiptir.
- RNA kendini eşleyemez.
- Bütün RNA çeşitleri DNA üzerinde ve DNAnın şifrelerine göre sentezlenmektedir
- RNA, polimeraz-enzimleri tarafından sentezlenmektedir.
- RNA çeşitleri arasında hidroliz enzimi yapan RNA-az’dır.
- RNA protein sentezinde görevlidir.