DÜNYA YAKININDA SÜPERNOVA PATLARSA NE OLUR?
Patlayan yıldızlara süpernova diyoruz ve Güneş şimdi patlasa ışık hızıyla 8 dakika sonra Dünya’nın Güneş’e bakan yüzü buharlaşırdı. Şansımıza Güneş patlayacak kadar büyük kütleli bir yıldız değil; ama Güneş’ten 5-6 kat kütleli yıldızlar ömrünü patlayarak tamamlıyor. İçlerinden biri yakınımızda patlarsa ne olur?
SÜPER NOVALARIN KÖKENİ
Evrende çok sayıda süpernova türü var ve bazı şartlar altında Güneşimiz kadar küçük kütleli bir yıldız kalıntısı bile patlayabilir. Oysa genellikle Güneşimizden 5-6 kat kütleli yıldızlar nükleer yakıtını bitirince kendi üstüne çökerek patlıyor ve dış katmanlarını uzaya saçıyor.
Süpernova patlamaları yakın gezegenleri veya bu gezegenlerdeki yaşamı yok edecek kadar güçlü oluyor. Peki süpernovalar ne kadar güçlü ve Dünyamızın yakınında bir yıldız patlarsa hayatta kalmak için gereken minimum güvenli uzaklık nedir? Bu soruların cevabını görelim.
İki yıldız arasında Süpernova 1987A kalıntısı gaz halkaları. Bu yıldız bizden 168 bin ışık yılı uzakta patladı ve ışığı daha yeni erişiyor.
YILDIZ TOZU
Dünyamız ve bir bütün halinde Güneş Sistemi uzaklarda patlayan bir yıldızın uzaya yaydığı gazlardan oluşan şok dalgasının, gezegenimizi meydana getirecek olan gaz bulutunu sıkıştırmasıyla oluştu. Bu yüzden hepimiz yıldız tozuyuz ve süpernova patlamaları ile aramızdaki uzaklık önemli.
Tipik bir nötron yıldızı oluşumu sırasında yıldızın kendi üzerine çöken merkezi 100 milyar derece sıcaklıkta bir nötron çekirdeği oluşturuyor (Güneş’in çekirdeğinden 6000 kat sıcak). Bu sıcaklıkta yıldızın ürettiği enerjinin büyük kısmını oluşturan nötrino ve antinötrino parçacıkları ortaya çıkıyor.
Öyle ki termal nötrinoların sayısı elektron yakalama nötrinolarının sayısını büyük ölçüde aşıyor. Bu da yıldızın kendi içinde depolayamayacağı kadar büyük miktarda enerji açığa çıkmasına yol açıyor (1046 Joule). Bu yüksek enerji yıldızın patlamasına yol açıyor.
SADECE YÜZDE 10 PATLIYOR
Süpernovalar 400 milyar yıldız içeren Samanyolu boyundaki bir galaksiden daha parlak olan patlamalar. Buna karşın yıldız kütlesinin sadece yüzde 10’u enerjiye dönüşüyor. Bu da yıldızın dış katmanlarının patlamasını sağlayan 10 saniyelik bir nötrino akışı üretiyor.
Kısacası yıldızın çekirdeği çökerken dış gaz katmanları alttan o kadar ısınıyor ki yerçekimine rağmen genleşerek dışa doğru patlıyor. Bu sırada yıldızın çökmesi birkaç milisaniye boyunca duruyor ve dış gaz katmanları 1044 joule enerji emerek patlıyor. Böylece süpernovalar kısa süre için koca bir galaksiden daha parlak oluyor.
BU YÜZDEN TEHLİKELİ
Süpernova patlamasının ne kadar büyük olduğunu anlatmak için 1 kilovat saatin 3,6 milyon joule olduğunu söylememiz yeterli. Tipik bir süpernova ise 1044 joule enerji açığa çıkarıyor ve bunu neredeyse ışık hızında giden süper sıcak gazlarla uzaya yayıyor. Bu sırada yüksek frekanslı fotonlardan oluşan ölümcül X ve gama ışınları da üretiyor.
DÜNYA’NIN SONU
Güneş patlasaydı ışık hızının saniyede 300 bin km ile sınırlı olması ve Dünya’nın yıldızımıza ortalama olarak 150 milyon km ötede dönmesi nedeniyle patlamanın şok dalgası bize 8 dakikada ulaşırdı. Bu noktada Dünyamız fırındaki ekmek gibi kızarır ve yerkabuğunun sıcaklığı Güneş yüzeyinin 15 katına erişirdi (86 bin 580 derece).
Bunun sonucunda yerkabuğu ve okyanuslar buharlaşırdı ve patlama sırasında Güneş’in büyük kütle kaybına uğraması nedeniyle gezegenimiz yörüngesinden çıkarak uzayda kaybolurdu. Tabii ki Güneşimiz asla patlamayacak; ama en azından süpernova patlamasına çok yakınsak Dünya’daki hayatın bir anda yok olacağını anlamış bulunuyoruz.
Patlayan yıldızlara süpernova diyoruz ve Güneş şimdi patlasa ışık hızıyla 8 dakika sonra Dünya’nın Güneş’e bakan yüzü buharlaşırdı. Şansımıza Güneş patlayacak kadar büyük kütleli bir yıldız değil; ama Güneş’ten 5-6 kat kütleli yıldızlar ömrünü patlayarak tamamlıyor. İçlerinden biri yakınımızda patlarsa ne olur?
SÜPER NOVALARIN KÖKENİ
Evrende çok sayıda süpernova türü var ve bazı şartlar altında Güneşimiz kadar küçük kütleli bir yıldız kalıntısı bile patlayabilir. Oysa genellikle Güneşimizden 5-6 kat kütleli yıldızlar nükleer yakıtını bitirince kendi üstüne çökerek patlıyor ve dış katmanlarını uzaya saçıyor.
Süpernova patlamaları yakın gezegenleri veya bu gezegenlerdeki yaşamı yok edecek kadar güçlü oluyor. Peki süpernovalar ne kadar güçlü ve Dünyamızın yakınında bir yıldız patlarsa hayatta kalmak için gereken minimum güvenli uzaklık nedir? Bu soruların cevabını görelim.
İki yıldız arasında Süpernova 1987A kalıntısı gaz halkaları. Bu yıldız bizden 168 bin ışık yılı uzakta patladı ve ışığı daha yeni erişiyor.
YILDIZ TOZU
Dünyamız ve bir bütün halinde Güneş Sistemi uzaklarda patlayan bir yıldızın uzaya yaydığı gazlardan oluşan şok dalgasının, gezegenimizi meydana getirecek olan gaz bulutunu sıkıştırmasıyla oluştu. Bu yüzden hepimiz yıldız tozuyuz ve süpernova patlamaları ile aramızdaki uzaklık önemli.
Tipik bir nötron yıldızı oluşumu sırasında yıldızın kendi üzerine çöken merkezi 100 milyar derece sıcaklıkta bir nötron çekirdeği oluşturuyor (Güneş’in çekirdeğinden 6000 kat sıcak). Bu sıcaklıkta yıldızın ürettiği enerjinin büyük kısmını oluşturan nötrino ve antinötrino parçacıkları ortaya çıkıyor.
Öyle ki termal nötrinoların sayısı elektron yakalama nötrinolarının sayısını büyük ölçüde aşıyor. Bu da yıldızın kendi içinde depolayamayacağı kadar büyük miktarda enerji açığa çıkmasına yol açıyor (1046 Joule). Bu yüksek enerji yıldızın patlamasına yol açıyor.
SADECE YÜZDE 10 PATLIYOR
Süpernovalar 400 milyar yıldız içeren Samanyolu boyundaki bir galaksiden daha parlak olan patlamalar. Buna karşın yıldız kütlesinin sadece yüzde 10’u enerjiye dönüşüyor. Bu da yıldızın dış katmanlarının patlamasını sağlayan 10 saniyelik bir nötrino akışı üretiyor.
Kısacası yıldızın çekirdeği çökerken dış gaz katmanları alttan o kadar ısınıyor ki yerçekimine rağmen genleşerek dışa doğru patlıyor. Bu sırada yıldızın çökmesi birkaç milisaniye boyunca duruyor ve dış gaz katmanları 1044 joule enerji emerek patlıyor. Böylece süpernovalar kısa süre için koca bir galaksiden daha parlak oluyor.
BU YÜZDEN TEHLİKELİ
Süpernova patlamasının ne kadar büyük olduğunu anlatmak için 1 kilovat saatin 3,6 milyon joule olduğunu söylememiz yeterli. Tipik bir süpernova ise 1044 joule enerji açığa çıkarıyor ve bunu neredeyse ışık hızında giden süper sıcak gazlarla uzaya yayıyor. Bu sırada yüksek frekanslı fotonlardan oluşan ölümcül X ve gama ışınları da üretiyor.
DÜNYA’NIN SONU
Güneş patlasaydı ışık hızının saniyede 300 bin km ile sınırlı olması ve Dünya’nın yıldızımıza ortalama olarak 150 milyon km ötede dönmesi nedeniyle patlamanın şok dalgası bize 8 dakikada ulaşırdı. Bu noktada Dünyamız fırındaki ekmek gibi kızarır ve yerkabuğunun sıcaklığı Güneş yüzeyinin 15 katına erişirdi (86 bin 580 derece).
Bunun sonucunda yerkabuğu ve okyanuslar buharlaşırdı ve patlama sırasında Güneş’in büyük kütle kaybına uğraması nedeniyle gezegenimiz yörüngesinden çıkarak uzayda kaybolurdu. Tabii ki Güneşimiz asla patlamayacak; ama en azından süpernova patlamasına çok yakınsak Dünya’daki hayatın bir anda yok olacağını anlamış bulunuyoruz.