ABDEST VE GUSLÜN
HİKMET VE FAZİLETİ*
“Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere
kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da
ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta
olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i
hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su
bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi
ve ellerinizi mesh edin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük
çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini
tamamlamak ister ki şükredesiniz.” (Maide, 5/6)
Dinimizin emir ve yasakları incelendiğinde, hepsinde birey ve toplumun maddi ve manevi yararının gözetildiği görülmektedir. Bu nedenledir ki dinimiz, birey
ve toplum olarak bizim için son derece önemli olan temizliğe büyük bir önem
vermiştir. Dinimize göre beden, elbise, mesken ve çevre temizliği gibi maddi temizlikten ayrı olarak bir de hükmî temizlik kavramı vardır. Bu tür temizlik, kişinin
durumuna göre abdest ya da gusül ile sağlanır. Abdest ve gusül başlı başına mad-di temizlik özelliği de taşıyıp sağlık açısından bir dizi faydalar içermekle birlikte
esasen bir hükmî temizlik işlemi ve arınma yoludur. Su bulunmaması durumunda
abdest ve guslün bu işlevi teyemmüm ile yerine getirilir.
Abdest, -okuduğumuz ayette de belirtildiği üzere- ibadet niyetiyle yüzü ve
dirseklere kadar kolları yıkamak, başı mesh etmek, ayakları topuklara kadar yıkamaktan ibarettir. Gusül (boy abdesti) “ağız ve burun içi dâhil olmak üzere- bütün
vücudun temiz su ile yıkanması” demektir. Teyemmüm ise, büyük (cünüplük hâli)
veya küçük kirliliği (abdestsizlik hâli) gidermek niyetiyle ellerin içini toprak cinsinden temiz bir şeye vurup önce yüze sürmek, sonra tekrar vurup her elin içiyle
karşı kolu mesh etmektir. (Bu konularla ilgili bilgilerin detayı ilmihal kitaplarından
öğrenilebilir.)
Yüce dinimizin ortaya koyduğu genel anlamdaki temizlik anlayışı ile ibadet
anlamındaki temizlik anlayışı birbirini tamamlamaktadır. İbadet için gerekli olan
temizlik aynı zamanda fertlerin günlük hayatlarındaki temizlik eğitimi niteliğini
taşımaktadır.
İbadet; kulun uyanık, hazırlıklı, şuurlu, ruh ve beden bakımından temiz olmasını gerektirir. Allah’ın huzuruna çıkmadan önce abdest alma, gerektiğinde gusül etme emri de bu amacın önemli vasıtalarındandır. Bu yönüyle abdest Allah
Teala ile iletişime geçme hazırlığıdır. Günde beş defa namaz kılmak veya diğer
bazı ibadetler için abdest almanın anlamı, Allah emrettiği için ve onun huzuruna
çıkmak amacıyla temizlenmektir. Bu yönüyle abdest, Allah’a yönelmek için gerekli
olan bir zihinsel hazırlık evresidir. Gerçek anlamda Allah’ı hatırlama ve ona olan
görevimizi yerine getirmenin bilinç uyanıklığına ulaşmadır.
Abdest ve gusül, insan sağlığına önemli ölçüde yararlar sağlamaktadır. Örne-
ğin abdest, vücudumuzun kir ve mikroplarla en fazla temasta bulunduğu azaları-
mızın temizlenmesini sağlayan bir uygulamadır. Öte yandan kan dolaşımını sağlayan damarların tabii esnekliklerini korur ve damar sertliklerinin önlenmesine yardımcı olur. Vücudun temel korunma sistemi olan lenf dolaşımını sağlayan beyaz
kan hücrelerini dokulara ulaştıran lenf damarlarının düzenli çalışmasına katkıda
bulunur. Özellikle beyinde kan dolaşımının güçlenmesi bakımından abdest çok
faydalıdır. Diğer taraftan bedende oluşan statik elektriğin fazlasının atılmasında
da abdestin rolü büyüktür. Gusül, cünüplük hâlinin vücutta yol açtığı yorgunluk
ve gevşekliği giderir; bedende yeni bir denge kurar, kişinin bedenen, zihnen ve
ruhen toparlanmasını ve zindeleşmesini sağlar, kişiyi ibadet atmosferine hazırlar.
Abdest ve gusül, aynı zamanda günahlardan arınma vesilesidir. Nitekim bu
hususta sevgili Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyurmuşlardır:
* Yunus AKKAYA
HİKMET VE FAZİLETİ*
“Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere
kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da
ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta
olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i
hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su
bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi
ve ellerinizi mesh edin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük
çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini
tamamlamak ister ki şükredesiniz.” (Maide, 5/6)
Dinimizin emir ve yasakları incelendiğinde, hepsinde birey ve toplumun maddi ve manevi yararının gözetildiği görülmektedir. Bu nedenledir ki dinimiz, birey
ve toplum olarak bizim için son derece önemli olan temizliğe büyük bir önem
vermiştir. Dinimize göre beden, elbise, mesken ve çevre temizliği gibi maddi temizlikten ayrı olarak bir de hükmî temizlik kavramı vardır. Bu tür temizlik, kişinin
durumuna göre abdest ya da gusül ile sağlanır. Abdest ve gusül başlı başına mad-di temizlik özelliği de taşıyıp sağlık açısından bir dizi faydalar içermekle birlikte
esasen bir hükmî temizlik işlemi ve arınma yoludur. Su bulunmaması durumunda
abdest ve guslün bu işlevi teyemmüm ile yerine getirilir.
Abdest, -okuduğumuz ayette de belirtildiği üzere- ibadet niyetiyle yüzü ve
dirseklere kadar kolları yıkamak, başı mesh etmek, ayakları topuklara kadar yıkamaktan ibarettir. Gusül (boy abdesti) “ağız ve burun içi dâhil olmak üzere- bütün
vücudun temiz su ile yıkanması” demektir. Teyemmüm ise, büyük (cünüplük hâli)
veya küçük kirliliği (abdestsizlik hâli) gidermek niyetiyle ellerin içini toprak cinsinden temiz bir şeye vurup önce yüze sürmek, sonra tekrar vurup her elin içiyle
karşı kolu mesh etmektir. (Bu konularla ilgili bilgilerin detayı ilmihal kitaplarından
öğrenilebilir.)
Yüce dinimizin ortaya koyduğu genel anlamdaki temizlik anlayışı ile ibadet
anlamındaki temizlik anlayışı birbirini tamamlamaktadır. İbadet için gerekli olan
temizlik aynı zamanda fertlerin günlük hayatlarındaki temizlik eğitimi niteliğini
taşımaktadır.
İbadet; kulun uyanık, hazırlıklı, şuurlu, ruh ve beden bakımından temiz olmasını gerektirir. Allah’ın huzuruna çıkmadan önce abdest alma, gerektiğinde gusül etme emri de bu amacın önemli vasıtalarındandır. Bu yönüyle abdest Allah
Teala ile iletişime geçme hazırlığıdır. Günde beş defa namaz kılmak veya diğer
bazı ibadetler için abdest almanın anlamı, Allah emrettiği için ve onun huzuruna
çıkmak amacıyla temizlenmektir. Bu yönüyle abdest, Allah’a yönelmek için gerekli
olan bir zihinsel hazırlık evresidir. Gerçek anlamda Allah’ı hatırlama ve ona olan
görevimizi yerine getirmenin bilinç uyanıklığına ulaşmadır.
Abdest ve gusül, insan sağlığına önemli ölçüde yararlar sağlamaktadır. Örne-
ğin abdest, vücudumuzun kir ve mikroplarla en fazla temasta bulunduğu azaları-
mızın temizlenmesini sağlayan bir uygulamadır. Öte yandan kan dolaşımını sağlayan damarların tabii esnekliklerini korur ve damar sertliklerinin önlenmesine yardımcı olur. Vücudun temel korunma sistemi olan lenf dolaşımını sağlayan beyaz
kan hücrelerini dokulara ulaştıran lenf damarlarının düzenli çalışmasına katkıda
bulunur. Özellikle beyinde kan dolaşımının güçlenmesi bakımından abdest çok
faydalıdır. Diğer taraftan bedende oluşan statik elektriğin fazlasının atılmasında
da abdestin rolü büyüktür. Gusül, cünüplük hâlinin vücutta yol açtığı yorgunluk
ve gevşekliği giderir; bedende yeni bir denge kurar, kişinin bedenen, zihnen ve
ruhen toparlanmasını ve zindeleşmesini sağlar, kişiyi ibadet atmosferine hazırlar.
Abdest ve gusül, aynı zamanda günahlardan arınma vesilesidir. Nitekim bu
hususta sevgili Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyurmuşlardır:
* Yunus AKKAYA
