E
Eqe
Guest
Bazı canlı gruplarının yaşam döngüsünde eşeyli ve eşeysiz üreme ard arda gerçekleşerek olmaktadır. Bu tür canlı gruplarında eşeyli ve eşeysiz üremenin arka arkaya birbirine bağımlı bir şekilde gerçekleşmesine metagenez denilmektedir. Metagenez içerisinde eşeysiz üreme yer almasına karşın eşeyli üreme çeşitleri arasında yer almaktadır.
Deniz anaları, mantarlar (funguslar), çiçeksiz bitkiler ve plazmodyumlar metagenez yapabilen canlı türleridir. Biz bu yazımızda sizlere biyoloji kaynaklarında sıklıkla yer alan metagenez yapan canlı türlerinden bahsedeceğiz…
Metagenez eşeyli üreme çeşitleri arasında yer almaktadır.
Metagenez yapan canlılar :
Deniz analarında Metagenez
Su Yosunlarında Metagenez
Kara Yosunlarında Metagenez
Eğreltilerde Metagenez
Deniz Analarında Metagenez
Yukarıda da görüldüğü gibi deniz anaları önce eşeysiz üreme şeklinde başladı ve daha sonra eşeyli üreme şeklinde devam etti.
Su Yosunlarında Metagenez
Önemli bir hatırlatma ;
Su yosunlarında sporlar mayoz bölünme ile meydana geldiklerinden bu sporlarla meydana gelen gametofitler kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.
Kara yosunlarında Metagenez :
Eğretilerde Metagenez
Diğer Eşeyli Üreme Çeşitleri
İzogami : Şekil ve büyüklük bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. Bazı tek hücreli alg`ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında görülür.
Anizogami (Heterogami): Şekil ve büyüklük bakımından farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. İpliksi yeşil alglerden bazılarında çok küçük bir erkek gamet ile çok iri yumurta hücresi birleşerek zigotu oluşturur.
Oogami : Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda görülür. Dişi gamet (yumurta) büyük, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir. Erkek gamet (sperm) küçük, az sitoplazmalı ve kamçılıdır.
Metagenez (Döl Değişimi): Bazı tek hücrelilerde (plazmodyum), bazı omurgasız hayvanlarda (deniz anası), mantarlarda bütün çiçeksiz bitkilerde görülür. Canlının hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip eder.
Partenogenez : Yumurta hücresinden döllenme olmadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir. Partenogenez olayı çoğunlukla arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri ile bazı çekirge ve kelebek türleri gibi omurgasız hayvanlarda görülür.
Konjugasyon (Kavuşma) : Kalıtsal yapısı faklı iki hücrenin, aralarında oluşturdukları bir sitoplazmik köprü sayesinde kalıtsal madde alış-verişi yapmalarıdır.
Hermafroditizm : Bazı türlerde, hem erkek hemde dişi organı bulunduran bireyler, kendi kendilerini dölleyerek tek başlarına üremeyi sağlayabilirler. Ancak, hermafrodit türlerin çoğunda yabancı döllenme tercih edilir.
Deniz anaları, mantarlar (funguslar), çiçeksiz bitkiler ve plazmodyumlar metagenez yapabilen canlı türleridir. Biz bu yazımızda sizlere biyoloji kaynaklarında sıklıkla yer alan metagenez yapan canlı türlerinden bahsedeceğiz…
Metagenez eşeyli üreme çeşitleri arasında yer almaktadır.
Metagenez yapan canlılar :
Deniz analarında Metagenez
Su Yosunlarında Metagenez
Kara Yosunlarında Metagenez
Eğreltilerde Metagenez
Deniz Analarında Metagenez
- Polipler mitoz bölünme ile tomurcuklanarak dişi ve erkek medüzleri oluşturmaktadır.
- Poliplerin tomurcuklanarak oluşturdukları dişi ve erkek medüzler daha sonra mayoz bölünme geçirerek yumurta ve sperm hücrelerini meydana getirirler.
- Yumurta ve sperm hücreleri daha sonra birleşerek zigotu oluştururlar.
- Daha sonra zigot mitoz bölünmelere maruz kalarak polip formlarını oluşturmaktadır.
Yukarıda da görüldüğü gibi deniz anaları önce eşeysiz üreme şeklinde başladı ve daha sonra eşeyli üreme şeklinde devam etti.
Su Yosunlarında Metagenez
- Su yosunlarında gametofit döl şekli hakimdir.
- Gametofitler mitoza maruz kalır ve yumurta ve sperm hücrelerini meydana getirir. Bu olaya izo gametler denilmektedir.
- Daha sonra yumurta ve sperm hücreleri döllenme işlemini gerçekleştirerek zigotu oluşturur.
- Oluşan zigotlar mayoz bölünme ile sporları meydana getirir.
- Meydana gelen sporlar tekrar mitoz bölünmeye maruz kalarak yeni gametofit bireyi meydana getirmektedir.
Önemli bir hatırlatma ;
Su yosunlarında sporlar mayoz bölünme ile meydana geldiklerinden bu sporlarla meydana gelen gametofitler kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.
Kara yosunlarında Metagenez :
- Kara yosunları ayrı eşeylere sahip olup tıpkı su yosunlarındaki gibi gametofit döl hakimdir.
- Sporofit döl ise döllenmeden sonra dişi bireyin üst kısımda meydana gelmektedir.
- Kara yosunlarında Dişi gametofit ve erkek gametofit ayrı ayrı mitoz bölünme geçirerek yumurta ve sperm hücrelerini meydana getirirler.
- Oluşan yumurta ve sperm hücreleri döllenerek zigotu oluştururlar.
- Zigot dişi gametofitin üst kısmında mitoz bölünme geçirerek gelişir ve sporofit bireyleri oluşturur.
- Dişi gametofit üzerinde oluşan siporofit birey mayoza maruz kalarak sporları meydana getirir.
- Sporlar daha sonra ayrı ayrı olarak mitoza uğrar ve gelişerek dişi gametofiti ve erkek gametofiti oluşturur.
Eğretilerde Metagenez
- Sporofitler mayoz ile sporlar
- Sporlar mitoz ile protal olarak adlandırılan gametofit bireyi oluşturmaktadır.
- Gametofit birey hermafrodit (çift cinsiyet) olup arkegonium ve anteridyum olarak adlandırılan dişi ve erkek organları oluşturur.
- Arkegonium mitoz ile yumurta hücresini oluşturur.
- Anteridyum mitoz ile sperm hücrelerini oluşturmaktadır.
- Oluşan sperm ve yumurta hücresi daha sonra döllenme yaparak zigotu oluşturur.
- Zigot mitoz ile gelişir ve sporofit bireyi meydana getirir.
Diğer Eşeyli Üreme Çeşitleri
İzogami : Şekil ve büyüklük bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. Bazı tek hücreli alg`ler ve ipliksi yeşil su yosunlarında görülür.
Anizogami (Heterogami): Şekil ve büyüklük bakımından farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir. İpliksi yeşil alglerden bazılarında çok küçük bir erkek gamet ile çok iri yumurta hücresi birleşerek zigotu oluşturur.
Oogami : Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanda görülür. Dişi gamet (yumurta) büyük, bol sitoplazmalı ve hareketsizdir. Erkek gamet (sperm) küçük, az sitoplazmalı ve kamçılıdır.
Metagenez (Döl Değişimi): Bazı tek hücrelilerde (plazmodyum), bazı omurgasız hayvanlarda (deniz anası), mantarlarda bütün çiçeksiz bitkilerde görülür. Canlının hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip eder.
Partenogenez : Yumurta hücresinden döllenme olmadan yeni bir canlının meydana gelmesine denir. Partenogenez olayı çoğunlukla arılar, karıncalar, yaprak bitleri, su pireleri ile bazı çekirge ve kelebek türleri gibi omurgasız hayvanlarda görülür.
Konjugasyon (Kavuşma) : Kalıtsal yapısı faklı iki hücrenin, aralarında oluşturdukları bir sitoplazmik köprü sayesinde kalıtsal madde alış-verişi yapmalarıdır.
Hermafroditizm : Bazı türlerde, hem erkek hemde dişi organı bulunduran bireyler, kendi kendilerini dölleyerek tek başlarına üremeyi sağlayabilirler. Ancak, hermafrodit türlerin çoğunda yabancı döllenme tercih edilir.